Гісторыя архіва

З утварэннем у 1801 г. Гродзенскай губерні і ўстановай губернскага праўлення ў 1802 быў створаны і яго архіў. На працягу XIX ст. ён знаходзіўся ў многіх памяшканнях горада, а з 1900 г. размясціўся ў будынку так званай «б. паштовай канторы », пабудаваным у другой палове XVIII ст. і размешчаным на Дварцовай плошчы, 4 (цяпер пл. Тызенгауза, 2).

 

Архіў прымаў толькі «скончаныя» справы з устаноў губерні. Акрамя таго, яму былі перададзеныя актавыя кнігі шматлікіх мясцовых судоў Вялікага княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай за XVI-XVIII стст. 2 апреля 1852 г. імператар Мікалай I падпісаў указ «Аб заснаванні ў Кіеве, Віцебску і Вільнi цэнтральных архіваў для актавых кніг Заходніх губерняў ». З гродзенскага архіва былі канфіскаваныя і перададзеныя ў Віленскі цэнтральны архіў старажытныя актавыя кнігі па 1799 г. уключна, «Важныя ў археаграфічнай стаўленні і складзеныя адзіныя ў сваім родзе матэрыялы для айчыннай гісторыі і для дваранскіх родаў».

Тэрыторыя Беларусі часта станавілася арэнай ваенных дзеянняў, следствам чаго з'яўлялася або прамое знішчэнне дакументальных матэрыялаў (як, напрыклад, в 1812 г. і 1915 г.), або іх вываз у сумежныя краіны (ў парадку эвакуацыі – на ўсход або ў якасці трафеяў – на захад). Перад акупацыяй Гродна французскімі войскамі архіў губернскага праўлення быў вывезены ў Маскву, Тамбоў і іншыя гарады Расіі. Таму вярнулася толькі частка архіва (частка спраў згарэла падчас пажару ў Маскве). У Першую сусветную вайну архіў зноў панёс значны ўрон. Частку спраў эвакуіравалі ў глыб Расіі і шмат з іх аселі ў расійскіх архівах. Хоць яшчэ да 1914 г. многія яго найкаштоўнейшыя матэрыялы перадаваліся для папаўнення навуковых сходаў Вільнi і Санкт-Пецярбурга.

У перыяд знаходжання Заходняй Беларусі ў складзе Польшчы ў Гродне, у гэтым жа будынку размяшчаўся Гродзенскі дзяржаўны архіў (Дзяржаўны архіў у г. Гродна), які быў утвораны ў 1922 г. з неэвакуiраваных падчас Першай сусветнай вайны архіваў устаноў Гродзенскай губерні.

Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР на базе вышэйзгаданага архіва ў кастрычніку 1939 г. быў пакладзены пачатак арганізацыі ўжо савецкай архіўнай установы, а 11 лютага 1940 г. пастановай СНК БССР Гродзенскі архіў быў рэарганізаваны ў гістарычны архіў (філіял Цэнтральнага гістарычнага архіва БССР). Пасля нападу Германіі на Савецкі Саюз дзейнасць архіва была спыненая. Падчас акупацыі немцамі г. Гродна архіўныя дакументы імі былі перавезены ў гарадзенскую турму.

У 1960 г. архіў пераўтварылі ў Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў БССР у г. Гродно, у маi 1993 г. – у Беларускі дзяржаўны гістарычны архіў, у лютым 1995 г. – у Нацыянальны гістарычны архіў у г. Гродно, ў верасні 1996 г. – у Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі ў г. Гродно. У 2001 г. архіў атрымаў назву «Дзяржаўная ўстанова« Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі ў г. Гродна ».

С 2008 па 2014 гг. праходзіла рэканструкцыя будынка былой сталовай завода «Радиоприбор», якi складаецца з трох паверхаў, з прыстасаваннем пад Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі ў г. Гродно. Дзень пераезду наступіў 10 чэрвеня і закончыўся 19 жніўня.

 

30 кастрычнiка 2014 г. адбылося ўрачыстае адкрыццё новага будынка па вуліцы Гаспадарчая, 21,
у якім размясціўся Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі ў г. Гродно. Ганаровае
права перарэзаць чырвоную стужку дадзена А.Л. Сліжэўскаму, У.I. Адамушку і Т.Ю. Афанасьевай.

 

 

 

 

Структура архіва

Дзяржаўная ўстанова «Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі ў г. Гродна » (НГАБ у г. Гродно)  з'яўляецца навукова-метадычным і навукова-даследчым цэнтрам па працы з дакументамі Нацыянальнага архіўнага фонду Рэспублікі Беларусь у галіне архівазнаўства, крыніцазнаўства, археаграфіі і іншых дапаможных гістарычных дысцыплін.

Архіў ажыццяўляе прыём, навуковую апрацоўку, ўлік, пастаяннае захоўванне архіўных дакументаў, стварае і удасканальвае навукова-даведачны апарат, ужываючы сучасныя аўтаматызаваныя архіўныя тэхналогіі, займаецца інфармацыйнай дзейнасцю і выкарыстаннем архіўных дакументаў у інтарэсах грамадзян, грамадства і дзяржавы.

Асноўныя аддзелы:

-аддзел уліку дакументаў, інфармацыйна-пошукавых сістэм і аўтаматызаваных архіўных тэхналогій у адпаведнасці з ускладзенымі на яго задачамі:

• праводзіць работу па стварэнню і развіццю сістэмы навукова- даведачнага апарата і навукова- даведачнага апарата ў электронным выглядзе, забяспечвае яго захаванасць і выкарыстанне;
• ажыццяўляе апісанне дакументаў архіва, ўдасканаленне і перапрацоўку вопісаў, вызначэннем катэгорый фондаў;
• стварае і развівае сістэму каталогаў, ажыццяўляе тэматычныя распрацоўкі і каталагізацыю дакументаў архіва, удасканальвае іх якасны склад, вядзе ўлік і аналізуе эфектыўнасць выкарыстання інфармацыйна- пошукавых сістэм, падрыхтоўвае прапановы па іх ўдасканаленні;
• ажыццяўляе дзяржаўны ўлік дакументаў і ўсіх змяненняў у складзе і аб'ёме фондаў па архіве, у тым ліку выяўляе, апісвае і вядзе ўлік асабліва каштоўных і унікальных дакументаў, пячатак па геральдыцы і сфрагістыкі, мiкрафотакопiй страхавога фонду і лічбавых копій фонду карыстання;
• складае звесткі аб складзе і аб'ёме фондаў архіва для Дзяржаўнага фондавага каталога Нацыянальнага архіўнага фонду Рэспублікі Беларусь;
• ажыццяўляе працы ў праграмных модулях «Улік»,   «Навукова- даведачны апарат »,  «Адміністратар архiва», а таксама ў праграме "Праграмнае забеспячэнне для фарміравання архіўных пакетаў SIP" Сістэмы адкрытага доступу да дакументаў Нацыянальнага архіўнага фонду Рэспублікі Беларусь (СОДД);
• удзельнічае ў падрыхтоўцы да выдання архіўных даведнікаў (даведнікаў, паказальнікаў, аглядаў, вопісаў, каталогаў і інш.) і распрацоўцы навукова- даследчых тэм, падрыхтоўцы метадычных дапаможнікаў па профільных аддзелу напрамках.

-аддзел забеспячэння захаванасці дакументаў і фондаў у адпаведнасці з ускладзенымі на яго задачамі:

• ажыццяўляе захоўванне i рацыянальнае размяшчэнне дакументаў архіва;
• кантралюе забеспячэнне стварэння і падтрымання аптымальных умоў і санітарна-гігіенічнага рэжыму захоўвання дакументаў, рэжыму доступу да архiвасховiшча, выкананне правіл пажарнай бяспекі ў іх;
• арганізуе ў выпадку неабходнасці дэзінфекцыю,  дэратызацыю памяшканняў архiвасховiшчаў;
• праводзіць праверкі наяўнасці і стану дакументаў;
• ажыццяўляе работу па ацэнцы і ўліку фізічнага стану дакументаў, у тым ліку і на плёнкавых і электронных носьбітах, страхавога фонду і фонду карыстання;
• арганізуе і каардынуе работы па падрыхтоўцы дакументаў да рэстаўрацыі, пераплёту, аднаўленню загасаючых тэкстаў, стварэнні фонду карыстання на электронных носьбітах;
• ажыццяўляе работы ў праграмным модулі «Забеспячэнне захаванасці»;
• удзельнічае ў навукова-даследчай працы, распрацоўцы метадычных дапаможнікаў па профільным кірунку, укараненні іх вынікаў у практыку работы аддзела.

-аддзел інфармацыі, публікацыі і выкарыстання дакументаў у адпаведнасці з ускладзенымі на яго задачамі:

• ажыццяўляе ініцыятыўная інфармаванне аб дакументах архіва органаў дзяржаўнай улады, іншых зацікаўленых у рэтраiнфармацыi ўстаноў і арганізацый, інфармаванне грамадскасці аб дакументах архіва праз сродкі масавай інфармацыі;
• выконвае запыты устаноў і арганізацый, грамадзян Рэспублікі Беларусь, а таксама замежных арганізацый і грамадзян па дакументах архіва, выдае ва ўстаноўленым парадку завераныя копіі і выпіскі з дакументаў, архіўныя даведкі генеалагічнага, тэматычнага (біяграфічнага) характару;
• арганізоўвае дакументальныя выставы, падрыхтоўвае тэматычныя падборкі дакументаў, правядзенне экскурсій па архіве, лекцый, сустрэч з грамадскасцю;
• ажыццяўляе сумесна з архіўнымі, навуковымі і іншымі зацікаўленымі ўстановамі або самастойна падрыхтоўку да выдання дакументальных публікацый, даведачна-інфармацыйнай і навукова-папулярнай літаратуры;
• арганізоўвае працу чытальнай залы архіва, ва ўстаноўленым парадку забяспечвае абслугоўванне карыстальнікаў у чытальнай зале;
• забяспечвае захаванасць дакументаў, мiкрафота і лічбавых копій у працэсе іх выкарыстання;
• ажыццяўляе работы з праграмным модулем «Выкарыстанне»;
• удзельнічае ў навукова-даследчай працы, распрацоўцы метадычных дапаможнікаў па профільным кірунку, укараненні іх вынікаў у практыку работы аддзела.

-лабараторыя спецыяльнай апрацоўкі архіўных дакументаў у адпаведнасці з ускладзенымі на яе задачамі:

• стварае фонд карыстання архіўных дакументаў, навукова-даведачнага апарата на электронных носьбітах;
• ажыццяўляе капіраванне архіўных дакументаў;
• ажыццяўляе рэстаўрацыю і рамонт архіўных дакументаў і друкаваных выданняў;
• праводзіць дэзінфекцыю архіўных дакументаў і друкаваных выданняў;
• ажыццяўляе пераплёт архіўных дакументаў, навукова-даведачнага апарату, бібліятэчнага фонду, фонду, даведачна-інфармацыйнага фонду і справаводства архіва.

Дапаможныя аддзелы:

-інжынерна-тэхнічны аддзел

-адміністрацыйна-гаспадарчы аддзел

- бухгалтарскі ўлік

У архіве функцыянуечытальная зала інавукова - даведачная бібліятэка.